CHIA SẺ CHUYÊN MÔN
HÌNH THÀNH NỀ NẾP HỌC TẬP CHO HỌC SINH LỚP 1
(Bài viết chuyên sâu)
Năm học 2020 – 2021 đang đến gần với nhiệm vụ trọng tâm là triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 đối với học sinh lớp Một. Vậy làm thế nào để giáo viên có thể vừa làm tốt nhiệm vụ thay sách giáo khoa, vừa ổn định nề nếp đầu năm để hoạt động học tập đạt hiệu quả cao? Trong phạm vi bài viết hôm nay, tôi xin chia sẻ một vài kinh nghiệm của một giáo viên đã dạy lớp Một nhiều năm.
Đi học ở trường phổ thông là bước ngoặt trong đời sống của trẻ. Đến trường, trẻ em có hoạt động trẻ em có hoạt động mới giữ vai trò chủ đạo quyết định những biến đổi tâm lí cơ bản ở lứa tuổi này. Những mối quan hệ mới với thầy cô giáo, với bạn bè cùng tuổi được hình thành. Trẻ em thực hiện một cách tự giác có tổ chức các hoạt động phong phú, đa dạng từ phía nhà trường, gia đình và xã hội. Điều đó có tác động đặc biệt đến sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Hứng thú của học si nh Tiểu học ngày càng bộc lộ và phát triển rõ rệt. Đặc biệt là hứng thú nhận thức, hứng thú tìm hiểu thế giới xung quanh, các em thể hiện tính tò mò ham hiểu biết. Sự phát triển hứng thú học tập của học sinh Tiểu học phụ thuộc trực tiếp vào việc tổ chức công tác học tập. Những thực nghiệm tâm lí học đã chứng minh rằng: ngay từ lớp 1 đã có khả năng chú ý mạnh mẽ, đầy đủ, tức là chú ý được tập trung 35 phút trên lớp học, nếu như hoạt động học tập của học sinh được tổ chức một cách khoa học, hợp lí, đảm bảo thu hút mỗi học sinh hoạt động học tập. Do đó, việc dạy học được xây dựng trên cơ sở hoạt động tư duy tích cực, muôn màu sẽ nhanh chóng giáo dục cho học sinh lòng yêu lao động trí óc, lòng vui sướng cũng như nỗi thoả thê với sự tìm tòi phát hiện cái mới. Bởi vậy, ngay khi học sinh tựu trường, giáo viên cần lưu ý một số hoạt động sau:
1. Rèn nề nếp học tập trên lớp:
Khi bắt đầu cắp sách đến trường, hầu hết các em đều chưa có ý thức về nề nếp trong học tập. Mọi môn học đối với các em là hoàn toàn mới mẻ, khác hẳn với ở lớp mẫu giáo, gây nhiều lúng túng cho các em trong mỗi giờ học ví dụ như việc sử dụng đúng sách, vở, đồ dùng học tập cho từng môn học; hay lấy được sách rồi lại loay hoay với việc tìm bài học...
Đến lớp học sinh được rèn nhiều kĩ năng như nghe, nói, đọc, viết. Tất cả các kĩ năng đó được rèn luyện thường xuyên trở thành thói quen, thành nề nếp trong học tập.
Trên thực tế khi đi học rất nhiều HS còn thiếu sách vở đồ dùng: giờ toán quên vở bài tập; giờ học vần, tập đọc quên sách Tiếng Việt; giờ viết không có bút... cá biệt có em không mang cả cặp sách vì sáng ra dậy muộn, gia đình quên nhắc nhở... các em không hoạt động học tập cùng các bạn làm ảnh hưởng đến không khí học tập của cả lớp. Do đó, cần hình thành nề nếp học tập, tạo thói quen cho HS giờ nào việc nấy là việc làm cần thiết không thể thiếu được.
Trong những giờ học tập trên lớp, để đảm bảo không khí “học mà vui, vui mà học”, giáo viên cần hướng cho học sinh có nếp giơ tay phát biểu ý kiến, nếp chăm chú nghe giảng hay ý thức tham gia các trò chơi học tập v.v...Việc này cần có định hướng vì tâm lý lứa tuổi còn nhỏ lại chưa bao giờ được uốn nắn trong việc học tập nên khi giáo viên hỏi, các em thường trả lời tự do lúc giáo viên chưa cho phép hoặc có em đã biết giơ tay xin phát biểu, nhưng chưa đúng cách.
Chính vì vậy, để dạy một tiết học đủ thời gian 35 phút có chất lượng và đảm bảo được không khí học tập của lớp thì phải đưa các em vào nề nếp học tập ngay từ đầu năm học.
2. Rèn nếp học tập ở nhà:
Rèn nếp học tập ở nhà là một phần rất quan trọng trong vấn đề hình thành nề nếp học tập cho học sinh lớp một.
Hiện nay, tuy học sinh lớp một đã được học 2 buổi/ ngày, toàn bộ phần bài làm, bài học được giáo viên hướng dẫn và hoàn thành ngay trên lớp nhưng vẫn cần rèn cho các em có nề nếp buổi tối về nhà biết ngồi vào góc học tập của mình, để đọc lại phần bài vừa học trong ngày và cùng với sự hướng dẫn của bố mẹ, tự soạn sách vở và đồ dùng học tập cho ngày hôm sau.
Hàng ngày thực hiện đều đặn như vậy đồng thời với việc sáng sáng trong giờ truy bài các cán bộ lớp sẽ kiểm tra sự chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập của từng bạn để báo cáo cô giáo kịp thời nhắc nhở những bạn còn vi phạm, sai, thiếu đồ dùng học tập hay chưa chuẩn bị tốt bài. Lâu dần các em sẽ có thói quen về nề nếp học tập ở nhà và sang học kỳ 2 các em có thể tự giác ngồi vào bàn học không cần sự nhắc nhở của bố mẹ cũng như tự soạn lấy sách vở và đồ dùng học tập cho mình.
3. Rèn nếp giữ gìn sách vở đồ dùng học tập:
Rèn nếp giữ gìn sách vở và đồ dùng học tập cũng là một trong những việc quan trọng trong việc dạy dỗ các em. Các em chưa thực sự có ý thức trong việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập. Nhiều em quyển sách còn chưa được bọc cẩn thận dẫn đến rách bìa, bong trang, quyển vở quăn mép…Đồ dùng học tập tuy có vì chưa cẩn thận nên hay hỏng hoặc mất…Như vậy việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập cũng ảnh hưởng tới chất lượng học và nề nếp học tập.
Ngay trong từng tiết học, nề nếp học tập cũng ảnh hưởng tới việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập, cụ thể là học sinh cần có đầy đủ sách vở đồ dùng học tập của từng môn, thực hiện giờ nào việc nấy theo hướng dẫn của giáo viên, có nếp khi sử dụng sách vở, cách giơ tay phát biểu, cách đặt tay khi viết để sách vở không bị quăn mép…
Thực tế là học sinh lớp một ở độ tuổi 6 tuổi, các em còn non nớt, lần đầu tiên cắp sách tới trường còn nhiều bỡ ngỡ. Hơn nữa đa số các em được bố mẹ chiều chuộng, ví dụ: còn bế đi học, dỗ dành con vào lớp…Các em chưa có tính tự lập trong học tập. Việc đi học và học tập cơ bản phụ thuộc vào bố mẹ, ví dụ : Bố mẹ soạn đồ dùng sách vở, thậm chí bài về nhà cũng làm hộ cho con. Còn những gia đình không quan tâm thì: sách vở và đồ dùng học tập của các em luôn thiếu. Như vậy vậy sẽ ảnh hưởng tới chất lượng học tập trên lớp, kết quả kém, đồng thời làm nề nếp không khí học tập của lớp cũng lộn xộn…
Để thực hiện rèn được nếp học tập trên lớp, ở nhà, nếp giữ gìn sách vở, đồ dùng học tập thì không chỉ giáo viên chủ nhiệm làm được mà cần sự phối hợp của gia đình và chính học sinh:
* Đối với giáo viên chủ nhiệm:
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh kỹ càng tỉ mỉ ngay từ đầu từ việc phát thời khoá biểu, hướng dẫn các em mang về dán ở góc học tập. Tại lớp trong từng môn học cần hướng dẫn kỹ càng về sách vở, đồ dùng học tập cho từng môn. Các em có thể nhận biết các loại sách vở qua bìa của sách và nội dung bài học của từng ngày. Đồ dùng học tập cần yêu cầu cụ thể về số lượng, hình thức, cách sử dụng trong từng môn, từng tiết học. Việc học sinh ôn lại bài học ở nhà và chuẩn bị đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập, rất cần thiết cho việc xây dựng nề nếp học tập ở các em. Việc này cần trở thành một thói quen, một phần không thể thiếu của ngày đi học. Có như vậy mới phát huy tác dụng trong việc rèn các em vào nề nếp trong học tập. Việc này giáo viên cũng cần kiểm tra thường xuyên (thông qua cán bộ lớp) để các em ý thức được việc học tập của mình. Đồng thời cô giáo cần luôn rèn luyện tác phong gương mẫu giờ nào việc nấy tạo ấn tượng tốt cho học sinh. Luôn trau dồi kiến thức, xây dựng các giờ học mẫu mực, vui vẻ nhẹ nhàng mà hiệu quả giúp học sinh thêm yêu việc học tập.
- Giáo viên cũng cần tổ chức cho các em vui chơi trong quá trình học tập và xây dựng những đôi bạn cùng tiến để các em hăng hái hơn trong các hoạt động ở lớp.
* Đối với học sinh:
Việc ngăn nắp trong khi sắp xếp sách vở và đồ dùng học tập cũng là yếu tố quan trọng dẫn đến học tập tốt. GV hướng dẫn các em cách lấy sách vở trong cặp nhanh không gây tiếng động, thực hiện được theo các ký hiệu của giáo viên yêu cầu, ví dụ: b: lấy bảng; sTV: sách Tiếng Việt… Em nào đã sắp xếp sách vở ở nhà một cách khoa học thì lấy vở nhanh, tổ chức thi đua xem em nào, tổ nào làm nhanh (trong thời gian đầu) khi cô nói và viết tên môn học trên bảng thì là lúc các em lấy sách vở của môn đó ra, và khi cô giáo giới thiệu bài học, viết tên bài học trên bảng thì các em phải mở đúng sách vở phần bài học. Giữa giáo viên và học sinh có sự kết hợp nhịp nhàng. Như vậy việc rèn nếp giữ gìn sách vở ngay trong giờ học – học sinh được hướng dẫn thực tế và uốn nắn kịp thời, lâu dần sẽ hình thành ở các em thói quen tốt.
* Kết hợp với giáo viên bộ môn:
Ngay từ khi học sinh bước vào lớp một, ngoài cô giáo chủ nhiệm lớp , các em còn được học các thầy, cô giáo bộ môn như: Âm nhạc, Mỹ thuật, Thể dục…nên việc rèn nếp cho học sinh lớp một là rất cần thiết. Giáo viên chủ nhiệm kết hợp với giáo viên bộ môn chuyên biệt để cùng rèn nếp cho học sinh từ tư thế ngồi, cách cầm bút, cách phát biểu…Nếp này phải được rèn thường xuyên trong học sinh để các em tạo thói quen và trở thành điều kiện thuận lợi cho việc học tập ở những lớp trên.
* Phối hợp với phụ huynh học sinh:
Buổi họp phụ huynh đầu năm, GV nên đề ra yêu cầu để phụ huynh cùng rèn nếp cho học sinh như: Hàng ngày kiểm tra sách vở của con; Nhắc nhở con học và làm bài tập cô giao; Chuẩn bị sách, vở và đồ dùng học tập cho con theo thời khoá biểu hàng ngày; Giáo dục con ý thức gọn gàng, ngăn nắp khi học tập, vui chơi; Sinh hoạt điều độ, đúng thời gian biểu, giờ nào việc nấy, tránh tình trạng vừa học vừa chơi; Thường xuyên trao đổi cùng giáo viên chủ nhiệm, qua trò chuyện trực tiếp, điện thoại hoặc qua sổ liên lạc để kịp thời nhắc nhở, đôn đốc học sinh nếp học tập ở lớp cũng như ở nhà.
* Nêu gương, khen thưởng:
Học sinh tiểu học rất thích được khen, thích được động viên nên GV cần kết hợp cùng với hội cha mẹ học sinh của lớp lập bảng thi đua hàng ngày và gắn hoa hàng tuần cho mỗi học sinh về 3 mặt: Học tập, Kỷ luật, Vệ sinh. Nếu học sinh thực hiện tốt mặt nào thì được cắm cờ đỏ mặt đó. Cuối tuần mỗi mặt học sinh được 5 cờ đỏ sẽ được gắn hoa đỏ. Học sinh nào đạt được 3 cờ đỏ thì gắn hoa vàng, còn chỉ đạt 1 cờ đỏ sẽ gắn hoa xanh. Hình thức thi đua đó giúp cho học sinh vui thích, phấn khởi để học tập tốt.
Sau bốn tuần thi đua, học sinh đạt cả 3 mặt đều tốt sẽ được nhận quà thưởng của cô giáo. Cũng chính có hình thức thi đua, các em càng phấn khởi và nỗ lực thi đua học tập tốt, kỷ luật tốt và giữ gìn vệ sinh tốt.
Những định hướng này góp phần hình thành cho học sinh lớp một có nề nếp trong học tập giúp các em học tập tốt hơn và từ đó các em cũng có hứng thú say mê trong học tập. Điều này sẽ góp phần không nhỏ để thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.